የአማሪኛ ስነ ፅሁፍ ታሪክ

በኢትዮጵያ የስነ ፅሁፍ ታሪክ አማርኛ ቋንቋ ረጅም እድሜን አስቆጥሯል። በድንቅ ጥበባቸው ከሚደነቁት «ፍቅር እስከ መቃብር»፣ «ከአድማስ ባሻገር»፣ «አደፍርስ» … እና ሌሎችም ድርሰቶች ባሻገር ዘመን የማይሽራቸው በርካታ መፅሃፍትን አንብበናል፤ ወደፊትም እናነባለን።የዛኑ ያህልም ከደራሲው እና አሳታሚው በቀር ማንም ያላያቸው፤ ለንባብ የማይጋብዙ፤ ለደራሲውም ሆነ ለአሳታሚው ኪሳራ የሆኑ መፅሃፍትም አሉ። መፅሃፍት ብቻ አይደሉም ሌሎች የስነ ጥበብ ስራዎች፤ አንድ ደራሲ ከመፃፉ በፊት «ምን ማድረግ አለብኝ» የሚለውን ጊዜ ሰጥቶ ማሰብ ይገባዋል። ከባለሙያዎች ጋርም የሚመካከርበት ጊዜ ያስፈልገዋል።መፅሃፍ «እነ እገሌ ፅፈዋልና ልፃፍ…» ተብሎ የሚፃፍ፤ «ጥሩ ገጠመኝ አለኝ» … አለያም «ታሪክ አውቃለሁ» ተብሎ የሚጀመር፤ ገንዘብ ስላለም እንዲሁ ለህትመት የሚበቃ መሆን የለበትም። ወረቀት የያዘውን ታሪክ ይይዘዋል፣ ወረቀት የያዘው አይረሴ ነው… ስምን ዘልአለም የሚያስነሳ… በመልካምነቱ የሚያስወድስ… በብቃት ማነሱ ደግሞ የሚያስወቅስ ሆኖ ይኖራል።በመሆኑም የመፃፍ አላማ ያለን … እንደ ወደፊት እቅዳችን የያዝን … መፃፍ የጀመርን እና ማጣፊያው ያጠረን፣ መፅሃፋችን የሚነበብ እንጂ የሚቀመጥ እንዳይሆን፤ ታሪክ የሚያነሳው፣ ለኢትዮጵያ ስነ ፅሁፍ አንድ ነገር የሚጨምር . . . አንድ እርምጃ የሚያስኬድ እንዲሆን ጥረት ማድረግ ከወዲሁም መዘጋጀት ይጠበቅብናል።በጋዜጠኝነት የሥራ ዘመኔ ከነበረኝ ገጠመኝ አንዱን ላውጋችሁ። አንድ ራሱን ደራሲ ብሎ የሚጠራ ግለሰብ ነው። ይህ ግለሰብ ከአንድ የጋዜጣ አርቲክል ልትዘል የማትችልን ፅሁፍ ሁሉ በድፍረት የሚያሳትም ግለሰብ ነው። ደራሲ መባል ካለው ጉጉት በተጨማሪ CVዬን ይገነባልኛል በሚል ብቻ ይፅፋል ያሳትማል። እንዲሻሻጥለት ደግሞ ጋዜጦች ጋር እየሄደ ስራዎቹን የሚያወድስ ፅሁፍ እንዲወጣ ይጠይቃል። እንደውም በብዕር ስም እየፃፈ መወድሱን በጋዜጣ ለማሳተም ጥረት ያደርጋል። ይህን ግለሰብ በዚህ አጋጣሚ ነበር የተዋወቅኩት። ቅር ካላለኝ ያመጣውን «መወድስ» እንዳለ በጋዜጣው ኪነ ጥበብ ገፅ ላይ እንዲታተምለት፣ ማየት ከፈለኩ ግን መፅሃፉን እንዳነብ ጋበዘኝ፤ በርግጥም ከፍተኛ አድናቆት የተቸረውን መፅሃፍ ለማንበብ ጓጓሁ፣ ከነበአሉ ግርማ ስራ ቀጥሎ የሚመደብ የተባለለትን መፅሃፍ አነበብኩት፤ ተሳስቼ ከሆነ ብዬም ለተለያዩ የስነ ፅሁፍ ተማሪዎችና ባለሙያዎች በግሌ አሳየሁ።የሁላችንም አስተያየት ግን አንድ ነበር . . . አማካሪ ቢያገኝ ከመፅሃፍት ተራ የማይሰለፍ! የፅሁፉ አቅራቢም ደራሲ መባል የማይገባው! እንደውም በአንዳንዶች አገላለፅ ድርሰት እንዴት መፃፍ እንደሌለበት የሚያስረዳ!ይህንኑ የሌሎችና የራሴን ምልከታ ነበር በጋዜጣው ላይ ያተምኩት። በማግስቱ ታዲያ ብስጭቱን በቀላሉ መግለፅ የማይቻል . . . ለገላጋይ ያቃተ «ደራሲ»፤ «ስሜ እንደጠፋ ህይወት አጠፋለሁ» ከሚል ግለሰብ ጋር ነበር የተጋፈጥኩት።እንዲህም ይፃፋል ልላችሁ ነው። አንዳንድ ግዜ ስመለከት የህይወት ገጠመኜ ለራሴ አስደምሞኛል በሚል ብቻ መፅሃፍ ሲሆን ይስተዋላል። ጥሩ ባለሙያ ቢያገኝ ምርጥ ስራ ሊሆን የሚችል ታሪክ ደግሞ እንዲሁ ተድበስብሶ ሲቀር ይስተዋላል።ለዚህ መድሃኒቱ ደግሞ ከባለሙያ ጋር መመካከር ነው። አጠገብ ያለ ጓደኛ ወይም ቤተሰብም እኮ ጥሩ ምክር ይለግሳል። ባወጣ ያውጣው ብሎ ከማሳተም፤ ወይም ከኔ በላይ አዋቂ . . . ከእኔ በላይ ደራሲ ላሳር ብሎ ከመጓዝ ግራ ቀኝ ማየት ተገቢ ነው። ብዙዎች ከጠፉበት ቤርሙዳ መዳንም ያስችላል።